Page 30 - Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ_A' Λυκείου

30
Για παράδειγμα: η λέξη μεθάνιο, χρησιμοποιείται μόνο στη χημεία, όπως και η λέξη
χολοκυστογραφία (σύνθετη από τις λέξεις χολή, κύστη και γράφω) αποτελεί όρο μόνο της
ιατρικής επιστήμης και δηλώνει (γι’ αυτό εξάλλου και κατασκευάστηκε) την ακτινογραφία της
χοληδόχου κύστης.
Αντίθετα, η λέξη κύτταρο, εκτός από τις φυσικές επιστήμες (βοτανική, ζωολογία, ανθρωπολογία
κ.λπ.), όπου συνηθίζεται, είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί και αλλού. (Η οικογένεια αποτελεί
κύτταρο της κοινωνίας. Η πρόταση είναι το κύτταρο του λόγου, προφορικού και γραπτού. Η
σχολική τάξη με τους μαθητές της θα μπορούσε να θεωρηθεί το κύτταρο του εκπαιδευτικού μας
οργανισμού). Επίσης, η λέξη φύλλο έχει άλλη σημασία για έναν βοτανικό, έναν έμπορο χαρτιού,
έναν ζαχαροπλάστη, έναν χαρτοπαίκτη, έναν μαραγκό, έναν εκδότη εφημερίδας. H ποικιλία αυτή
της σημασίας δεν μας εμποδίζει, βέβαια, να καταλαβαινόμαστε στην καθημερινή ζωή. Από το
είδος και το θέμα της ομιλίας ή και από τα γύρω περιστατικά, πάει ο νους του ακροατή σ’ εκείνο
που εννοεί ο συνομιλητής του: «Θα πάρει ο αέρας από το τραπέζι το φύλλο με τις σημειώσεις
μου».
Γλώσσα και κοινωνικό και υφολογικό επίπεδο (γλώσσα και περίσταση
επικοινωνίας)
Οι λέξεις αποκτούν νόημα ανάλογα με τις συνθήκες ομιλίας. Σωστή γλώσσα είναι εκείνη που
πετυχαίνει τον επικοινωνιακό στόχο του ομιλητή
Η γλώσσα ποικίλλει/διαφοροποιείται όχι μόνο σε σχέση με τα κοινωνικά χαρακτηριστικά τού
ομιλητή (μόρφωση, ηλικία, φύλο κ.λπ.) αλλά και σε σχέση με τις κοινωνικές περιπτώσεις/
περιστάσεις κατά τις οποίες αυτός εκφράζεται. Ο ίδιος ομιλητής χρησιμοποιεί διαφορετικές
γλωσσικές ποικιλίες σε διαφορετικές κοινωνικές καταστάσεις και με διαφορετικούς στόχους /
επιδιώξεις. Για παράδειγμα, το ίδιο το άτομο διαφορετικά θα μιλήσει σε ένα συνέδριο ή σε μία
κοινωνική εκδήλωση ή σε κάποια φιλική συγκέντρωση. Διαφορετικά θα μιλήσει ο γιατρός προς
τον ασθενή του, ο καθηγητής προς τον μαθητή του, ο γονιός προς το παιδί του. Με άλλα λόγια,
ο χώρος, ο χρόνος, τα πρόσωπα, ο σκοπός, οι περιστάσεις είναι παράγοντες που μπορούν να
διαφοροποιήσουν την ομιλία. Συνεπώς, ο άνθρωπος κάνει διαφορετικές γλωσσικές επιλογές,
λαμβάνοντας υπόψη τους παραπάνω παράγοντες, ώστε ο λόγος του να είναι αποτελεσματικός.
«Το ύφος είναι ο ίδιος ο άνθρωπος». Προσδιορίζοντας ο ομιλητής το κατάλληλο επίπεδο λόγου,
διαμορφώνει τον ιδιαίτερο κάθε φορά προσωπικό τρόπο, το κατάλληλο ύφος (στιλ), για να
εκφραστεί. Ύφος, που διαμορφώνεται από παράγοντες όπως: ποιος μιλάει, σε ποιον, με ποιο
σκοπό, με ποιο θέμα, πού, πότε, γιατί, πώς κ.λπ. Η γλώσσα ποικίλει σε σχέση με τον πομπό, τον