Page 25 - Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ_A' Λυκείου

25
Ιδιωτισμός είναι η φράση ή η πρόταση της οποίας η έννοια δεν προκύπτει αμέσως από τη
σύνταξή της και το λεξιλογικό της περιεχόμενο και πολλές φορές είναι μεταφορική (π.χ. «Βρέχει
καρεκλοπόδαρα» = Βρέχει πολύ δυνατά - «μαλλιά κουβάρια» - «φωτιά και λάβρα»). Πρόκειται,
δηλαδή, για έκφραση που λέγεται μόνο στη γλώσσα μας και έχει πάρει ξεχωριστή σημασία.
Πώς δημιουργούνται και πώς χάνονται οι νεοελληνικοί διάλεκτοι
Οι λόγοι που ορίζουν τοπογραφικά τη διαμόρφωση των διαλέκτων/ιδιωμάτων μπορεί να είναι
γεωγραφικοί (π.χ. η διάπλαση του εδάφους, τα βουνά και η θάλασσα, που ευκολύνουν ή όχι
τη συγκοινωνία), διοικητικοί, πολιτικοί ή εκκλησιαστικοί (που αναγκάζουν τους κατοίκους να
συχνάζουν στα ίδια κέντρα) και εποικιστικοί λόγοι (εποικισμοί προσφύγων, σκόρπισμα και
ανακάτωμα με τη γλώσσα των ντόπιων). Σήμερα, και κυρίως ύστερα από τον Δεύτερο Παγκόσμιο
Πόλεμο, οι τοπικές διαφοροποιήσεις της νεοελληνικής γλώσσας έχουν παρακμάσει ή έχουν
εξαφανιστεί εντελώς (π.χ. η διάλεκτος της Καππαδοκίας). Οι λόγοι αυτής της φθοράς πρέπει να
αναζητηθούν στην επίδραση κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων, αφού άλλαξαν οι δομές
των παραδοσιακών κοινωνιών που συντηρούσαν τις τοπικές γλωσσικές μορφές, καθώς και στην
υποχρεωτική εκπαίδευση και στα ΜΜΕ , που ευνοούν την ευρύτερη χρήση της κοινής μορφής
της Νέας Ελληνικής.
Αποδώστε στην Κοινή Νεοελληνική τα κείμενα:
Έναν πουλίν, καλόν πουλίν εβγαίν’ από την Πόλην
ουδέ στ’ αμπέλια κόνεψεν, ουδέ στα περιβόλια,
επήγεν και-ν-εκόνεψεν και σου Ηλί’ το κάστρον.
Εσείξεν τ’ έναν το φτερόν, σο αίμαν βουτεμένον,
εσείξεν τ’ άλλο το φτερόν, χαρτίν έχει γραμμένον.
Ατό κανείς κι ανέγνωσεν, ουδ’ ο μητροπολίτης·
έναν παιδίν, καλόν παιδίν, έρχεται κι αναγνώθει.
Σίτ’ αναγνώθ’, σίτε και κλαίει, σίτε κρούει την καρδίαν.
-Αλί εμάς και βάι εμάς, πάρθεν η Ρωμανία.
Μοιρολογούν τα εκκλησιάς, κλαίγνε τα μοναστήρια
κι ο Γιάννες ο Χρυσόστομον κλαίει, δερνοκοπιέται.
-Μη κλαις, μη κλαις, Αϊ-Γιάννε μου, και δερνοκοπισκάσαι.
-Η Ρωμανία πέρασεν, η Ρωμανία ’πάρθεν.
-Η Ρωμανία κι αν πέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο.
[“Πάρθεν”, Θρήνος του Πόντου για την Άλωση της Πόλης, Δημοτικό τραγούδι]