Page 74 - Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ_A' Λυκείου

74
3. Ο λογοτεχνικός διάλογος
Είδαμε ότι είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατον, να αποδοθεί απόλυτα ο προφορικός λόγος
με ένα γραπτό κείμενο. Ωστόσο, στη λογοτεχνία συχνά χρησιμοποιείται ο διάλογος τόσο στα
αφηγηματικά κείμενα όσο και στα θεατρικά, και σχηματίζουμε την εντύπωση ότι ακούμε έναν
αυθεντικό (πραγματικό) προφορικό λόγο, ενώ πρόκειται απλώς για την αναπαράστασή του,
δηλαδή την πιστή απεικόνιση ή μίμησή του.
α) Ο διάλογος στα αφηγηματικά λογοτεχνικά κείμενα (αφηγηματικός διάλογος)
Στα αφηγηματικά λογοτεχνικά κείμενα (μυθιστόρημα, διήγημα κ.λπ.) ο συγγραφέας δεν
περιορίζεται μόνο στην περιγραφή και την αφήγηση των γεγονότων, αλλά χρησιμοποιεί και τον
μονόλογο και τον διάλογο στην προσπάθειά του να αναπαραστήσει και να απεικονίσει πιστά με
τον πιο άμεσο τρόπο τα γεγονότα (δραματικότητα), καθώς και να δώσει ζωντάνια και ζωηρότητα
στην αφήγησή του.
Στα αφηγηματικά λογοτεχνικά είδη μπορούμε να διακρίνουμε τρεις κατηγορίες λόγου: τον ευθύ
λόγο , τον πλάγιο και τον μεικτό. Ο ευθύς λόγος είναι ο λόγος των ηρώων του λογοτεχνικού έργου.
Είναι σαν να ακούμε εκείνη τη στιγμή τους ήρωες να μας μιλάνε. Έτσι, ο λόγος του αφηγητή-
συγγραφέα υποχωρεί. Ο πλάγιος λόγος είναι ο λόγος του αφηγητή-συγγραφέα που μεταδίδει
(μεταφέρει) τα λόγια των ηρώων του. Ο μεικτός λόγος είναι ο συνδυασμός των δύο παραπάνω,
είναι, δηλαδή, ο λόγος των ηρώων (ευθύς λόγος) και ο λόγος του αφηγητή (πλάγιος λόγος) που
«ακούγονται».
Τα μέσα που χρησιμοποιούνται στον γραπτό αφηγηματικό λόγο, για να αποδοθεί με φυσικότητα
ο προφορικός λόγος με τα παραγλωσσσικά και εξωγλωσσικά γνωρίσματά του, είναι κυρίως:
• Οι λέξεις, και ειδικότερα τα ρήματα (π.χ. «πρόσταξε, φώναξε..»), τα επίθετα (π.χ. «με ύφος
αυστηρό»), τα επιρρήματα (π.χ. «αμήχανα κούνησε το κεφάλι του, βίαια, αυθόρμητα») και
• τα σημεία στίξης, ως δηλωτικά σχόλια των σκέψεων, συναισθημάτων και αντιδράσεων των
ηρώων (π.χ. θαυμαστικό για να δηλωθεί η έκπληξη, ερωτηματικό για την απορία… κ.λπ.).
Έτσι, ο αναγνώστης καταφέρνει να φανταστεί τη διαδραματιζόμενη σκηνή, όπως περίπου ο
λογοτέχνης τη φαντάστηκε, αναπαριστώντας σωστά τον τόνο της φωνής, το ύφος, την έκφραση
των προσώπων κ.λπ.