Page 156 - Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ_A' Λυκείου

156
ψεύτικη λάμψη που παίρνουν, με το απατηλό φτιασίδωμά τους. Παύουν να είναι
έντιμες ˙ άλλο «λένε» και άλλο υπάρχει στο «βάθος» τους. Έτσι, για παράδειγμα, ό,τι
είναι εξανδραποδισμός λέγεται «ησυχία» και «τάξη», ό,τι είναι συμφέρον λέγεται
«φιλία», η βαρβαρότητα ονομάζεται «σθένος» και η μισαλλοδοξία «πατριωτισμός».
Αξίζει να σημειωθεί ότι όσο ευγενέστερες είναι οι λέξεις, σε τόσο μεγαλύτερο
εξευτελισμό μπορούν να πέσουν από την κακή χρήση τους. Οι κοινές, οι «αγοραίες»,
δεν διατρέχουν αυτόν τον κίνδυνο. Το πολύ που μπορούν να πάθουν είναι να γίνουν
αστείες. Όσες, όμως, από την καταγωγή τους έχουν τίτλους ευγενείας, υπόκεινται στην
έκπτωση, τόσο ευκολότερα και συνηθέστερα όσο πιο σεβαστό και επιβλητικό είναι το
νόημά τους. Σαν να ισχύει και εδώ ο γενικός κανόνας: πληγώνεται βαρύτερα όποιος
γκρεμίζεται από ψηλά... Τα παραδείγματα αφθονούν. Όπως και να μεταχειριστείς
τις λέξεις: «φαγοπότι» και «νηστεία», «κέρδος» και «ζημία», «ξεναγός» και
«λαθρεπιβάτης», τίποτα δεν παθαίνουν˙ σημαίνουν αυτό που λένε. Κάτι ανόσιο, όμως,
έχει διαπραχθεί σε βάρος της γλώσσας, όταν στο στόμα της κακής προαίρεσης
ανθρώπων «φθείρονται» λέξεις ευγενείς. Θα μπορούσα να ονομάσω εδώ πολλές,
πάμπολλες, που πραγματικά έχουν εξευτελιστεί στους χρόνους μας. Περιορίζομαι σε
δύο που τις έχουμε σε τέτοιο βαθμό κακομεταχειριστεί, ώστε έχουν γίνει αξιολύπητες:
«συμμαχία» και «δημοκρατία».
Θα κλείσω το δοκίμιο με μια σύντομη παρατήρηση. Ο άνθρωπος είναι κατεξοχήν
υποκριτικό ζώο που έχει καλλιεργήσει και εκμεταλλεύεται το ψεύδος όσο κανένα
άλλο έμβιο ον απάνω στον πλανήτη μας, επειδή αξιώθηκε να αποκτήσει και να
αναπτύξει ένα ανεκτίμητο αγαθό: το λόγο, που είναι για όλα ικανός. Όταν, όμως
κακομεταχειρίζεται αυτό το θαυμάσιο όργανο, τούτο τον εκδικείται: δίνει τέτοια
λάμψη στα ψεύδη του που πια δεν τα πιστεύει...
[Ε. Π. Παπανούτσος, Το δίκαιο της πυγμής, εκδ. Δωδώνη, Αθήνα 1975, σσ. 155-161.
Κείμενο συντομευμένο και ελαφρά διασκευασμένο]
Η σύγχρονη γλωσσική κρίση
Σήμερα η ελληνική γλώσσα κατακλύζεται από εισβολή ξένων λέξεων, εκφραστικών
τρόπων σκέψης. Τα προϊόντα, οι επιγραφές, η ορολογία ολόκληρων κλάδων
επιχειρήσεων, ο κινηματογράφος πιστοποιούν τη γλωσσική μας εξάρτηση από ξένα
κέντρα αναπτυγμένων βιομηχανικά χωρών. Το πρόβλημα αυτό με τις τεράστιες
προεκτάσεις του στη γενικότερη αλλοτρίωση του Έλληνα έχει παραμεληθεί –άσχετα
με τις προθέσεις– από όλες τις τελευταίες γλωσσικές μεταρρυθμίσεις.
Μια άλλη αιτία της κρίσης ανιχνεύεται στο πραγματικό γεγονός της αποδυνάμωσης