Page 158 - Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ_A' Λυκείου

158
της αλήθειας και της απαλλαγής από τους βρόγχους και τα σκοτάδια της αμάθειας,
της άγνοιας και άρα της δυστυχίας. Οι πνευματικές απολαύσεις είναι το αποτέλεσμα
μιας τέτοιας παιδείας απαλλαγμένης από κάθε χρησιμοθηρική και «πρακτική»
σκοπιμότητα.
Αντίθετα η κοινωνία μας τώρα κατέχεται έντονα από την τάση προς τον ελάσσονα
κόπο. Όλοι απαιτούν αμοιβές, χωρίς να σκέφτονται τι προσφέρουν. Και η γλώσσα, ως
όργανο παιδείας και μάθησης, απαιτεί προσεκτική και επιμελημένη εργασία. Απαιτεί
πνευματική πειθάρχηση, επιμονή και υπομονή, αρετές με τις οποίες πολύ λίγη σχέση
έχουν πλέον οι σημερινοί άνθρωποι.
[Κ. Κιουπιολής, στο βιβλίο: Τ. Κωσταλά και Ν. Καμαργιάρης, Έλλογη σκέψη,
τ. Δ΄ εκδ. Κορφή, Αθήνα 1996, σσ. 282-284)
Λόγος και εικόνα
Τη θέση του λόγου στη σημερινή κοινωνία τείνει με βήμα γοργό να καταλάβει η
εικόνα. Η εικόνα είναι η αναπαραγωγή της πραγματικότητας. Ούτε ερμηνεία, ούτε
καν περιγραφή της. Απλούστατα, δουλική μίμησή της. Η μετακίνηση αυτή που
παρατηρείται στους καιρούς μας είναι τρομερής σημασίας. Γιατί δείχνει κατά τον
πιο εύγλωττο τρόπο το πόσο ριζική είναι η αλλοίωση που έπαθε στην εποχή μας η
ανθρώπινη ύπαρξη. Άλλοτε, ο λόγος ήταν απαραίτητο παρακολούθημά της. Σήμερα,
η εικόνα. Ολόκληρος ο άνθρωπος μεταμορφώθηκε, συγκεντρώθηκε σ’ ένα απεχθές,
γυάλινο, πεινασμένο μάτι. Φυσικά, λοιπόν, κατ’ ακολουθία φαινόμενα είναι τα πολλά
περιοδικά που δεν έχουν παρά μονάχα φωτογραφίες, τα διάφορα «κόμικς» με τον
σπασμωδικό, εξαρθρωμένο λόγο, η διαφήμιση που δρα με την εικόνα κι όχι με τον
λόγο που πείθει, η τηλεόραση που σέρνει πίσω της ευλογίες, αλλά και κινδύνους
πολλούς, γιατί μπορεί, αν δεν χρησιμοποιηθεί έξυπνα και με πνευματικότητα, να
ισοπεδώσει τις ανθρώπινες υπάρξεις που την παρακολουθούν και να τους αφαιρέσει
κάθε εντελώς προσωπικό γνώρισμα.
Θ’ άξιζε όμως ν’ αναρωτηθεί κανένας, σε ποιους λόγους οφείλεται αυτή η αβίαστη
επικράτηση της εικόνας στον κόσμο μας;
Πρώτος και κύριος λόγος είναι η σύγχρονη, επικρατούσα αντίληψη πως ο άνθρωπος
είναι ένα ον άψυχο, ον φθαρτό κι επομένως παροδικής σημασίας. Όσες φορές
αναγκάζεται ο σύγχρονος, άθεος στοχασμός να μεταχειριστεί τη λέξη «ψυχή»,
βιάζεται να την ερμηνεύσει ως εκδήλωση διαφόρων νευροσωματικών αλλοιώσεων
και δραστηριοτήτων. Ο λόγος, όμως, ο αληθινός αναπηδά ακριβώς από τον διάλογο
της ψυχής με τα πράγματα και μπορεί, βέβαια, να μιλεί για τα αισθητά, αλλά