Page 162 - Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ_A' Λυκείου

162
Διατάζω, για παράδειγμα, σημαίνει, δίνω εντολή στην προστακτική. Διατάζοντας
ωστόσο, κάνω πολλές πρόσθετες στην κυριολεκτική αυτή σημασία πράξεις κοινωνικές:
μετατρέπω τη σχέση μου με το δέκτη σε σχέση ιεραρχίας, δηλαδή συγχρόνως ορίζω
την κοινωνική διάσταση της σχέσης, ακόμα δηλώνω το παραπανίσιο δικαίωμά μου,
δηλαδή αποδίδω στην ιεραρχία εξουσία, επίσης κοινοποιώ τη δύναμη μου, δίνοντας
στον εαυτό μου το ιεραρχικό δικαίωμα να χρησιμοποιεί προστακτική κ.ο.κ.
Όποια απλή, καθημερινή φράση περιέχει το επίθετο «αντρίκιος», μεταδίδει
συνεμφατικά (=συγχρόνως με την κύρια σημασία), αυτόματα και άσχετα με τα
περισσότερα πιθανά συμφραζόμενα, την κοινωνική ανισότητα των φύλων. Στη χρήση
του επιθέτου λανθάνει (=ξεφεύγει της προσοχής μας) ολόκληρη ιδεολογία για την
ανδρική βιολογική ιδιότητα που εμφανίζεται ταυτόσημη με πλήθος θετικές αξίες
(θάρρος, ανωτερότητα, κουράγιο, αντοχή, αποφασιστικότητα, δύναμη, μεγαλοψυχία).
Το επίθετο περιέχει την αξιολόγηση της βιολογικής διαφοράς και στο νόημά του η
γυναικεία ιδιότητα ενυπάρχει ως αντιθετική λανθάνουσα απαξία. [...]
Η γλώσσα δεν είναι αθώα, πολυάριθμες πληροφορίες κοινωνικές και ιδεολογικά
μηνύματα κάθε λογής περιέχονται στις λέξεις, στις πιο απλές φράσεις, στο χειρισμό
των λέξεων και της σύνταξης και στις γραμματικές επιλογές που κάνει ο κάθε
ομιλητής. Ακούγοντας κάποιον να λέει, «Καλημέρα, πώς είσαι, αγαπητέ Κώστα;»,
ακόμα και χωρίς άλλη ένδειξη έχει προσλάβει ο δέκτης την πληροφορία ότι ο
πομπός καλημερίζει κάποιον ιεραρχικά κατώτερο, από την αδιόρατη πατερναλιστική
(=εξουσιαστική) χροιά που έχει η τυπική αποστροφή μαζί με τον ενικό. Η κοινωνική
διαστρωμάτωση, οι αξίες, οι προλήψεις και άπειροι κοινωνικοί προσδιορισμοί
εκφράζονται στη γλώσσα. Η φράση «Δεν μπορούσα, να πούμε, ν’ αφήσω να περάσει
τέτοια κουβέντα» ανήκει σε ομιλητή που είναι οπωσδήποτε άντρας, σχετικά νέος, με
χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και λαϊκή κοινωνική καταγωγή. […]
[Άννα Φραγκουδάκη, Γλώσσα και Ιδεολογία, εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 1996, σσ. 23-25]
Η γλώσσα των νέων και τα χαρακτηριστικά της
•­ Ορισμός:
Ο όρος «γλώσσα» των νέων δηλώνει το σύνολο των γλωσσικών φαινομένων που
χαρακτηρίζουν την επικοινωνία των νέων μεταξύ τους. Παρά τον χαρακτηρισμό
«γλώσσα», η γλώσσα των νέων δεν είναι ένα αυτοτελές γλωσσικό σύστημα, αλλά μια
«κοινωνιόλεκτος», δηλαδή ένας τρόπος ομιλίας με λεξιλογικά, πραγματολογικά και
δομικά χαρακτηριστικά που χρησιμοποιείται υπό ορισμένες συνθήκες επικοινωνίας