Page 179 - Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ_A' Λυκείου

179
σε μόδες που εμφανίζονται ως καινοτόμες ή σε μετασχηματισμούς που είναι ήδη
ορατοί σε άλλα πεδία.
Ως δυτικό «προϊόν», η μόδα ακολουθεί τις εξελίξεις της εκβιομηχάνισης και του
καταναλωτισμού και μπορεί να θεωρηθεί ως ένα φαινόμενο με παγκόσμιες διαστάσεις
που προωθεί την πολιτισμική ομογενοποίηση. Ταυτόχρονα, ωστόσο, στο ίδιο πλαίσιο
της νεωτερικότητας η μόδα ταυτίζεται με την προώθηση της ατομικότητας μέσω της
διάκρισης. Συνεπώς, με έναν αντιφατικό τρόπο, η διαφοροποίηση μέσω της μόδας,
που στηρίζει την ανάπτυξη της ατομικότητας, ακολουθείται από τον μιμητισμό προς
τον «κανόνα» και την ομοιομορφία που ορίζει η εκάστοτε μόδα. Χαρακτηριστικό
είναι το παράδειγμα των τζινς τα οποία συνδυάζουν και τις δύο όψεις˙ είναι τόσο
ένα «λαϊκό» ένδυμα όσο και ένα «εξαιρετικό». Τα τζινς επιβεβαιώνουν, εξάλλου, την
πολιτισμική σημασία της μόδας στον σύγχρονο κόσμο, εφόσον, στενά συνδεδεμένα
με την αμερικανική πολιτισμική ηγεμονία, έφθασαν να συμβολίζουν ουσιώδη στοιχεία
του δυτικού καπιταλισμού, όπως ο ελεύθερος χρόνος, η άνεση, η κοινωνικότητα. […]
Ως προς την πρώτη λειτουργία της μόδας, δηλαδή τη μόδα ως «καθρέφτη του
εαυτού», πολλοί αναλυτές, με πρώτο τον Ρ. Μπαρτ, έχουν εισηγηθεί μια δομιστική
σημειολογική ανάλυση του ενδύματος ή της «γλώσσας των ρούχων» (σύμφωνα με τον
όρο που πρότεινε η Α. Λιούρι). Η δομιστική προσέγγιση θεωρεί ότι σταθερές σημασίες
μπορούν να αποκαλυφθούν σ’ αυτή την «οπτική γλώσσα». Στοιχεία όπως το χρώμα,
το ύφασμα, η γραμμή κ.ο.κ. του ενδύματος ενσωματώνουν στο ένδυμα τις βασικές
πολιτισμικές διακρίσεις του κοινωνικού φύλου, της ηλικίας, της κοινωνικής θέσης,
της εθνικότητας. Και πριν, εξάλλου, από τη δομιστική προσέγγιση του ενδύματος,
η τεχνική της ανάγνωσης της πολιτικής θέσης ή της ηθικής ενός ατόμου, βάσει
του τρόπου που ντύνεται, ήταν ευρύτατα διαδεδομένη στην ιστορία του γυναικείου
κινήματος.
Εν τούτοις, παρ’ όλο που το ένδυμα μπορεί να προσφέρει πληροφορίες για τη
συμπεριφορά, παρ’ όλο που γίνεται, επίσης, ένα είδος πολιτισμικής έκφρασης
εξωτερικεύοντας τον εσωτερικό κόσμο, και παρά την αναντίρρητη σύνδεση μόδας
και κοινωνικής τάξης, η «ανάγνωσή» του γίνεται εξαιρετικά δύσκολη, γιατί οι
μόδες έχουν ασταθή και αμφίσημα νοήματα, όπου η επιθυμία, η ευχαρίστηση και
η φαντασία μπορούν να παίζουν έναν εξίσου σημαντικό ρόλο. Συχνά, εξάλλου, το
ένδυμα χρησιμοποιείται όχι για να προβάλει αλλά για να συσκοτίσει την κοινωνική
θέση ενός ατόμου ή, επίσης, για να εκφράσει επιθυμίες και προσδοκίες, χωρίς να
εξασφαλίζει την ικανοποίησή τους. Τέλος, σύμφωνα με την ανάλυση του Μ. Φουκό,