Page 103 - Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ_Γ' Λυκείου

103
Γλώσσα
Δηλωτική- κυριολεκτική.
Αφηρημένες λέξεις και ειδικοί όροι.
Λογιότερες λέξεις.
Χρήση συνεκτικών μορίων.
Χρήση λέξεων και εκφράσεων που:
– προσδιορίζουν το ποσοστό
αλήθειας των λεγομένων
(πιθανώς, βεβαίως),
– φανερώνουν την οπτική γωνία
θεώρησης των λεγομένων
(οικονομική, κοινωνική, πολιτική),
– ανακαλύπτουν την πρόθεση
αναδιατύπωσης (αναλυτικά,
συνοψίζοντας).
Συνυποδηλωτική- μεταφορική.
Παρέκκλιση από τη γλωσσική νόρμα.
Προφορικότητα στην έκφραση: χρήση
καθημερινών λέξεων –εκφράσεων.
Σχήματα λόγου (μεταφορές,
παρομοιώσεις, αναλογίες, εικόνες).
Χρήση συμβόλων.
Λέξεις-εκφράσεις με συγκινησιακή
φόρτιση.
Λογοτεχνικότητα- καλαίσθητη
διατύπωση.
Πρόθεση -
Σκοπός
Απόδειξη μιας θέσης: ο δοκιμιογράφος
κρίνει ή εκλαϊκεύει επιστημονικά
θέματα, διασαφηνίζοντας κάποια
σημεία τους που δεν είναι
κατανοητά. Πληροφορεί, ερμηνεύει,
αποδεικνύει, μεταδίδει στο ευρύ
κοινό γνώσεις φιλτραρισμένες από
την προσωπικότητά του. Θεμελίωση,
ανασκευή θέσης, πληροφόρηση,
πειθώ.
Ελεύθερος στοχασμός: ο δοκιμιογράφος
περιδιαβαίνει ελεύθερα πάνω σε ένα
θέμα και εκφράζει τις προσωπικές
του παρατηρήσεις, εκτιμήσεις και
προβληματισμούς, που τα αντλεί
από τη γενική πείρα της ζωής του, τις
γνώσεις, τις σκέψεις και τη φαντασία του.
Εξομολογητικός τόνος, με απώτερο σκοπό να
προκαλέσει αισθητική συγκίνηση.
Ύφος
Σοβαρό, επίσημο, αυστηρό,
επιστημονικό.
Γλαφυρό, άμεσο, οικείο, προσωπικό,
παραστατικό.
Σκοπιά–
Οπτική
Αντικειμενική: τεκμηρίωση με βάση τις
γνώσεις.
Ρεαλιστική απεικόνιση της
πραγματικότητας.
Προσεγγίζει τον επιστημονικό λόγο και
έχει αποδεικτικό χαρακτήρα.
Υποκειμενική: προσωπική σκοπιά,
ελευθερία ερμηνείας του θέματος, παράθεση
υποκειμενικών κρίσεων που σχετίζονται με
την παρατήρηση ή τη φαντασία.
Βιωματική – πλασματική απεικόνιση της
πραγματικότητας.
Προσεγγίζει τη λογοτεχνία (πλούτος ιδεών
και έκφρασης).
Χρήσιμη πληροφορία: Είναι απαραίτητο να τονιστεί πως ο παραπάνω διαχωρισμός δεν
είναι απόλυτος, γιατί τα δοκίμια εμφανίζουν μια ευρύτατη πολυτυπία και ο τρόπος σύνθεσής
τους χαρακτηρίζεται από ρευστότητα. Αυτό σημαίνει ότι τα χαρακτηριστικά του αποδεικτικού
δοκιμίου εντοπίζονται και στο στοχαστικό και αντίστροφα. Εκείνο, επομένως, που τελικά
καθορίζει το είδος είναι η συχνότητα στην οποία απαντά το κάθε στοιχείο, ο βαθμός στον
οποίο τα πρώτα ή τα δεύτερα διαμορφώνουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα, το «χρώμα» και το
ύφος του κειμένου. Για το λόγο αυτό, τα δοκιμιακά κείμενα μπορεί να παρουσιάζουν ποικίλες
διαβαθμίσεις, ξεκινώντας από καθαρά αποδεικτικά και καταλήγοντας σε λογοτεχνικά.