Page 100 - Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ_Γ' Λυκείου

100
• εκφραστικά μέσα, που χαρακτηρίζουν έναν περισσότερο επιστημονικό λόγο. Για παράδειγμα:
μόρια και εκφράσεις που φανερώνουν ορισμένη στάση του συγγραφέα απέναντι στο θέμα
του και την αλήθεια των λεγομένων (πιθανώς, ενδεχομένως, βεβαίως κ.λπ.), εκφράσεις που
φανερώνουν την οπτική γωνία του για τα γραφόμενα (επιρρήματα του τύπου «κοινωνικά»,
«πολιτικά», «νομικά» κ.λπ.), λέξεις που δείχνουν την πρόθεση του δοκιμιογράφου να
αναδιατυπώσει τη θέση του (αναλυτικά, συμπερασματικά κ.λπ.).
• γλώσσα δηλωτική (κυριολεκτική) ή συνυποδηλωτική (μεταφορική), ανάλογα με τον σκοπό
του συγγραφέα.
• λεξιλόγιο αφηρημένο, αλλά και με στοιχεία προφορικότητας στην έκφραση και κάποια
οικειότητα, στοιχεία τα οποία οφείλονται στη διάθεση του δοκιμιογράφου να επικοινωνήσει
άμεσα με τον αναγνώστη.
Η σύνταξη χαρακτηρίζεται από:
• τη σύνθετη δομή των προτάσεων,
• τη μεγαλύτερη χρήση του υποτακτικού λόγου, σε αντίθεση με τον παρατακτικό λόγο,
• την επιγραμματική και αποφθεγματική διατύπωση των απόψεων, καταστάλαγμα ώριμου
στοχασμού.
Η συχνότατα με την οποία παρουσιάζονται τα παραπάνω χαρακτηριστικά ποικίλλει, ανάλογα
με το ύφος του κάθε δοκιμιογράφου. Έτσι, ενώ τα δοκίμια του Ευάγγελου Παπανούτσου έχουν
μάλλον επιστημονική και λογοκρατική διατύπωση, τα δοκίμια του Άγγελου Τερζάκη, του Γιώργου
Θεοτοκά και του Γιώργου Σεφέρη έχουν συνήθως πιο λογοτεχνική διατύπωση.
Για παράδειγμα:
«Έως ποιο βαθμό οι αντιλήψεις, οι κρίσεις, οι αποφάσεις μας στην καθημερινή ζωή είναι “δικές
μας” και όχι αποτέλεσμα επιρροής της μικρής και της μεγάλης κοινωνίας απάνω μας;».
[Ε. Π. Παπανούτσος]
«Ποια ακριβώς είναι η ελευθερία του υπηκόου της καταναλωτικής κοινωνίας, που βομβαρδίζεται
νύχτα-μέρα από μιαν επιστημονικά οργανωμένη, ακατανίκητη διαφήμιση, και αποκτά όλο
περισσότερες, ανυποψίαστες ίσαμε χτες, υλικές ανάγκες;».
[Άγγελος Τερζάκης]