Page 101 - Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ_Γ' Λυκείου

101
I I . ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΟΚΙΜΙΟΥ
Το δοκίμιο πρέπει να εκφράζει ένα ύφος, μια εσωτερική ζωή, μια ευαισθησία, μια
προσωπική στάση απέναντι στα πράγματα, στην ατομικότητα.
[Γ. Θεοτοκάς]
1. Βασική δομή ενός δοκιμίου
Ο τρόπος οργάνωσης και διάρθρωσης ενός δοκιμίου παρουσιάζει πολυμορφία. Ωστόσο,
διακρίνουμε έναν βασικό τρόπο σύνθεσης, κοινό σε όλα τα δοκίμια. Η δομή ενός δοκιμίου
αποτελείται από τρία μέρη: Πρόλογος, Κύριο μέρος και Επίλογος ή με άλλη ορολογία: Έκθεση,
Ανάπτυξη και Συμπέρασμα. Η δομή αυτή είναι αυστηρή στο αποδεικτικό δοκίμιο και πιο χαλαρή,
ελεύθερη και συνειρμική στο στοχαστικό.
• Πρόλογος
Ο συγγραφέας εκθέτει το θέμα του, την προβληματική, με στόχο να προκαλέσει το ενδιαφέρον
του αναγνώστη. Συνεχίζει, στην ίδια ή σε διαφορετική παράγραφο, με την κύρια ή κατευθυντήρια
ιδέα, που αποτελεί και τη θέση του πάνω στο θέμα που καλείται να αναπτύξει στο κύριο μέρος
του δοκιμίου. Ο πρόλογος, ανάλογα με τον σκοπό του συγγραφέα και τη φύση του θέματος,
μπορεί να αρχίζει με: α) διασάφηση των εννοιών του θέματος, β) γενική διαπίστωση, γ) ερώτηση,
δ) σύγκριση, ε) ανέκδοτο, στ) επεισόδιο ή περιστατικό. Ο πρόλογος πρέπει να διατυπώνεται
με σαφήνεια, ακρίβεια και συντομία, ώστε να μην απομακρύνεται από το θέμα, αλλά και να
προετοιμάζει κατάλληλα τη μετάβαση στο κύριο μέρος του δοκιμίου.
• Κύριο μέρος
Στο κύριο μέρος ο συγγραφέας/δοκιμιογράφος εκθέτει το υλικό που διαθέτει και αναπτύσσει
τεκμηριωμένα την κύρια ιδέα ή τη θέση του. Το υλικό το οργανώνει, ώστε να παρουσιάζει
πληρότητα, ενότητα, αλληλουχία, σαφήνεια, ακρίβεια και φυσικότητα.
Πληρότητα παρουσιάζει ένα δοκίμιο, όταν το αποδεικτικό υλικό αναπτύσσει επαρκώς (σε βάθος
και πλάτος) την κύρια ιδέα / θέση.
Ενότητα παρουσιάζει ένα δοκίμιο, όταν το αποδεικτικό υλικό επιλέγεται προσεκτικά και
οργανώνεται, προκειμένου να συνάγονται λογικά και αβίαστα συμπεράσματα.
Αλληλουχία παρουσιάζει ένα δοκίμιο, όταν το περιεχόμενο και τα διάφορα μέρη του σχετίζονται
άμεσα με την κύρια ιδέα (ενότητα), αλλά και συνδέονται λογικά μεταξύ τους. Η αλληλουχία