Page 99 - Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ_Γ' Λυκείου

99
Δομή
Άλλοτε: αυστηρή, λογική οργάνωση-διάρθρωση και διευθέτηση των ιδεών. Τριμερής
δομή: α. Πρόλογος (θέμα, θέση) – β. Κύριο θέμα (επιχειρηματολογία – αποδεικτικό
υλικό) και γ. Επίλογος (συγκεφαλαίωση-συμπέρασμα).
Άλλοτε: χαλαρή δομή, ελεύθερη περιήγηση στον χώρο των ιδεών και συνειρμικές
συνδέσεις, μεγαλύτερη σημασία στην ύφανση του λόγου.
Πάντοτε, όμως, υπάρχει ένα σταθερό θεματικό κέντρο γύρω από το οποίο
περιστρέφονται όλες οι επιμέρους ιδέες.
Γλώσσα
Λεξιλογικός πλούτος, λόγια στοιχεία, λέξεις δηλωτικές αφηρημένων εννοιών,
υποτακτικήσύνδεσηκαιάλλαστοιχείαπουδηλώνουντηνπαιδείακαι τηστοχαστικότητα
του συγγραφέα. Αλλά και διάσπαρτα στοιχεία του καθημερινού προφορικού λόγου.
Ύφος
Το ύφος είναι απολύτως προσωπικό, έχει τη σφραγίδα του δοκιμιογράφου, επειδή
είναι προϊόν προσωπικής πνευματικής και αισθητικής ωριμότητας.
Άλλοτε: επίσημο, σοβαρό, αυστηρό, επιστημονικό.
Άλλοτε: οικείο, άμεσο, γλαφυρό, ελεύθερο, λογοτεχνικό, ποιητικό, συναισθηματικά
φορτισμένο.
2. Η πειθώ στο δοκίμιο
Η πειθώ είναι ένας από τους συνηθέστερους στόχους των δοκιμιογράφων. Ακόμη και όταν
επιδιώκουν την ελεύθερη περιδιάβαση στον χώρο των ιδεών ή την τέρψη, δεν παύουν, έστω και
έμμεσα, να αποβλέπουν στην πειθώ. Το εγγενές, εξάλλου, διδακτικό ύφος των περισσότερων
δοκιμίων δεν εξωθείται ποτέ στα όρια της ανοιχτής κατήχησης, όπως συμβαίνει, για παράδειγμα,
στη ρητορική (εκκλησιαστική, πολιτική κ.ά.). Ο δοκιμιογράφος δεν μας δίνει ποτέ εντολές, δεν
μας καλεί ευθέως (ρητά) να κάνουμε κάτι ούτε μας εγκαλεί, αν δεν το κάνουμε. Η όποια διδακτική
τάση και διάσταση του δοκιμίου εκδιπλώνεται έμμεσα, ήπια, παραινετικά. Ο δοκιμιογράφος
μάς παιδεύει, καλλιεργώντας την ευαισθησία μας, πλουτίζοντας τις γνώσεις μας, οξύνοντας την
κρίση μας, βαθαίνοντας τον προβληματισμό μας. Στο δοκίμιο, οι όποιες αξιολογικές κρίσεις και
απόψεις δεν κατατίθενται με τη μορφή νόμων, δογματικών αρχών που πρέπει να ακολουθηθούν,
αλλά ως προβληματισμοί και προτάσεις, που βρίσκονται πάντα υπό συζήτηση και αμφισβήτηση.
Εξάλλου, ο ίδιος ο όρος «δοκίμιο», δηλαδή δοκιμή, το επιβεβαιώνει.
3. Η γλώσσα του δοκιμίου
Η γλώσσα του δοκιμίου υπακούει σε μια λογιότερη γραμματική που ταιριάζει στον
επιστημονικό ή τον στοχαστικό λόγο. Υπάρχουν:
• διάφορες τεχνικές ομαλής ή φυσικής μετάβασης και συνοχής (π.χ. συνεκτικά μόρια και
εκφράσεις, φράσεις-γέφυρες).