Page 81 - Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ_Γ' Λυκείου

81
και εναποθέτουν αποκλειστικά τις ελπίδες τους σ’ αυτές. Ποια εξήγηση δίνετε στο φαινόμενο
αυτό και τι σημαίνει αυτή η πρακτική για την κοινωνία μας; Το κείμενό σας θα αποτελεί
απάντηση σε επιστολή φίλου σας, ο οποίος, απογοητευμένος από την υπάρχουσα πολιτική
κατάσταση, αναζητά στο πρόσωπο ενός «μεσσία» πολιτικού ηγέτη την επίλυση των πολιτικο-
κοινωνικο-οικονομικών προβλημάτων και την έξοδο από κάθε είδους κρίση.
Η ελευθερία
Η ελευθερία, η αδέσμευτη σκέψη και η ανεμπόδιστη έκφραση αποτελεί πρωταρχικό
όρο για την ύπαρξη του πνευματικού και καλλιτεχνικού δημιουργού.
Τη θέση αυτή αντικρούει η «αντι-θέση», ο αντίλογος, που υποστηρίζει ότι: μεγάλα
πνεύματα και σπουδαία ταλέντα μπόρεσαν να γεννηθούν και να διαλάμψουν μέσα σε
συνθήκες ανελεύθερες, σε καθεστώτα τυραννικά. Παραδείγματα - λέει - υπάρχουν
πάμπολλα – απ’ τον Αίσωπο και τον Επίκτητο που ήταν καθαυτό δούλοι, ως τόσους
και τόσους συγκαιρινούς μας, που ζουν και δρουν κάτω από άλλες δουλείες. «Άρα»,
συμπεραίνουν οι αντιλέγοντες, «η ελευθερία δεν είναι απαραίτητη για την άνθηση
της μεγαλοφυΐας ή της ιδιοφυΐας»...
Η αντι-θέση αυτή, όμως, σταματά στην επιφάνεια και ξαστοχά την ουσία. Γιατί
σημασία δεν έχει τόσο η κατάσταση οπού έτυχε να γεννηθείς και να ζεις. Σημασία
έχει, αν τη δέχεσαι (ή, έστω, την ανέχεσαι) την κατάσταση αυτή, για τον εαυτό σου
και για τους άλλους. Σημασία έχει πώς φέρεσαι μέσα στις ανελεύθερες συνθήκες,
αν προσφέρεσαι σ’ αυτές... Οι πραγματικές αλυσίδες δεν βρίσκονται στα χέρια μας,
αλλά στον νου και την ψυχή μας. Η πραγματική τυραννία αρχίζει απ’ την ώρα που
συμβιβαζόμαστε με την τυραννία, δηλαδή υποτασσόμαστε στην τυραννία.
Μέσα στη μεγαλύτερη ελευθερία, ο άνθρωπος γίνεται ουσιαστικά δούλος, όταν
παραδέχεται αδιαμαρτύρητα, έστω και το ενδεχόμενο ν’ απεμπολήσει μόρια της
ελευθερίας του και αδιαφορεί αν απεμπολείται η ελευθερία των άλλων... Μέσα στην
πιο στυγνή δουλεία, ο άνθρωπος παραμένει ελεύθερος, όταν δεν αποδέχεται τη
δουλεία και μάχεται εναντίον της... Την υλική υποδούλωση του ατόμου την αναιρεί
το άυλο μέρος του, αν μένει αδούλωτο.
«Κι αν είναι σκλαβωμένο το κορμί, αλλά ο νους είναι ελεύθερος», έλεγε ο Σοφοκλής.
Ο Ευριπίδης θα εισχωρήσει περισσότερο: την ελευθερία του νου την εξασφαλίζει και
την οχυρώνει προπάντων η παιδεία, η ουσιαστική πνευματική και πολιτική παιδεία,
η γνώση της ανθρώπινης αξίας και η επίγνωση της πνευματικής δύναμης: «Κι αν
βρίσκομαι μέσα σε συμφορές, ωστόσο η παιδεία μου μ’ έκανε ελεύθερο».