Page 88 - Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ 9

88
Όλοι γνωρίζουμε ότι όταν ένας ζωγράφος δημιουργεί έναν ιμπρεσιονιστικό πίνακα, άσχετα
από το πόσο επιδέξια μπορεί να το κάνει, δείχνει τουλάχιστον κιτς, μια υπεραπλούστευση,
στη χειρότερη περίπτωση μια οδυνηρή παράβαση, που αξίζει να αποδοκιμαστεί. Όταν ένας
σύγχρονος ποιητής δημιουργεί ένα σονέτο με το στυλ του Κιτς, το οποίο δεν καθοδηγείται
από τον δικό του πνευματικό κόσμο ή την εποχή του, αν δεν υπάρχει τίποτα από τη δύσκολη,
σύγχρονη πραγματικότητα μέσα του, ή από την ιστορία της ποίησης, η οποία διαμορφώνει
αυτή την πραγματικότητα, τότε οι έμπειροι αναγνώστες θα το θεωρήσουν αδρανές, χωρίς
ουσιαστική ενέργεια, χωρίς αξία ώστε να ασχοληθεί κανείς με αυτό.
…Αν και οι σύγχρονοί μου και εγώ γνωρίζαμε την αμερικάνικη ποίηση, ενθουσιαζόμασταν
περισσότερο με την εμφάνιση άλλων ποιητών, ας πούμε από τη Νιγηρία, όπως τον Γολ
Σογίνκα, ή το Ισραήλ, όπως τον Γιεχούντα Αμικάι. Αυτή δεν ήταν η μοναδική φορά στην
αγγλική και αμερικάνικη λογοτεχνία που έγινε αυτό το είδος στροφής σε άλλες πηγές. Με
την αλλαγή του αιώνα, όταν οι αμήχανοι, παρακμιακοί προ-Ραφαηλικοί και οι τελευταίοι
Βικτοριανοί ποιητές έθεταν τα αισθητικά κριτήρια της εποχής τους, οι πρώιμοι μοντέρνισα
έφυγαν απ’ αυτούς, βρίσκοντας στη γαλλική ποίηση, την ποίηση από την Ασία κι ακόμα
την πρώιμη προβηγκιανή ποίηση καινούργια οράματα και καινούργιο στυλ. Παρομοίως,
κατά την πρώιμη αγγλική Αναγέννηση, πολλοί από τους καλύτερους ποιητές της εποχής
μετέφρασαν Πετράρχη και άλλους Ιταλούς και Λατίνους ποιητές, για να διευρύνουν με αυτόν
τον τρόπο τα περιθώρια της περιορισμένης γκάμας των στυλιστικών δυνατοτήτων. Μερικά
από τα πιο γνωστά ποιήματα του Γουάιτ και του Χένρι Χάουαρντ στην πραγματικότητα είναι
μεταφράσεις, αν και συχνά στις ανθολογίες μας ούτε καν αναφέρεται το γεγονός. Παρόμοια
πράγματα συνέβησαν και στις εικαστικές τέxvες: στα τέλη του 19ου αιώνα ο Βαν Γκογκ, ο
Μονέ και ο Γκογκέν, ανάμεσα σε άλλους, στράφηκαν στις ιαπωνικές γκραβούρες: ο Μανέ
στράφηκε στο Γκόγια και ο Πικάσο και οι άλλοι κυβιστές στην αφρικάνικη τέχνη.
Σήμερα συμβαίνει αυτό που αποκαλούμε «παγκοσμιοποίηση τnς τέχνης» και σχεδόν μια
στιγμιαία ενημέρωση ιδιαίτερα για τις εικαστικές τέχνες που καθοδηγεί η αγορά σχετικά με
ό,τι συμβαίνει στις άλλες αισθητά. Δεν είμαι σίγουρος, αν αυτό είναι για καλό. Ενώ διάβαζα
την Ανθολογία Σύγχρονης Ευρωπαϊκής Ποίησης που ανέφερα πιο πριν, εντυπωσιάστηκα
από το πόσο τα ποιήματά τns ακούγονται όλα τα ίδιο. Τις περισσότερες περιπτώσεις δεν
μπορούσα πραγματικά να καταλάβω από ποια χώρα ή γλώσσα προερχόταν η ποίηση, μέχρι
τη στιγμή που το έψαχνα. Στην αρχή σκέφτηκα ότι ίσως η σχεδόν παγκόσμια δέσμευση όσον
αφορά τον ελεύθερο στίχο ήταν ο λόγος γι’ αυτή την προφανή ομογενοποίηση, πράγμα που
είναι μάλλον οδυνηρό, θα μπορούσε ίσως αυτό να συμβαίνει, διότι όλοι οι μεταφραστές
των ποιημάτων στο βιβλίο δούλευαν, χρησιμοποιώντας τα αμερικάνικα αγγλικά, και δεν
είχαν λάβει υπόψη τους τις λεπτομέρειες των πρωτότυπων γλωσσών.
Τελικά, αν και με όποιον τρόπο αυτό γίνεται, με οτιδήποτε περίπλοκα, απαγορευτικά,
ανακριβή και αποθαρρυντικά ατελή μέσα, η τέχνη δημιουργείται και η ομορφιά εκφράζεται.
Σε όλο τον κόσμο, αν όχι κάθε μέρα, τουλάχιστον σε κάθε εποχή, δημιουργούνται ωραίοι
πίνακες και ποιήματα, μουσικά κομμάτια και κτίρια: θα μπορούσε κανείς ναφανταστεί μικρά,
σπινθηρίζοντα φώτα στην επιφάνεια της γης όπως εκείνα που βλέπουμε στις φωτογραφίες
από το διάστημα, αν και αυτά είναι πολύ πιο αραιά και διασκορπισμένα απ’ ό,τι οι
πεφωτισμένες επινοήσεις που επιβλέπουν την υφήλιο. Με τον καιρό, αυτές οι ενσαρκώσεις
του ωραίου συγκεντρώνονται, συλλέγονται σε βιβλία, σε μουσεία, σε αίθουσες συναυλιών,
για να μοιραστούν στους ανθρώπους και να γίνουν σημαντικά στοιχεία τηs ύπαρξής τους.
ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΙΗΣΗ
του C.K. WILLIAMS
Και μήπως η ομορφιά δεν είναι ένα μόνο αληθινό πράγμα, στο οποίο μπορούμε να
βασιζόμαστε σ’ έναν κόσμο αβάσταχτης αβεβαιότητας και συνεχών ηθικών συγκρούσεων;
(Περιοδικό POETIX, σσ. 56-60, σε διασκευή της συγγραφικής ομάδας, Mετάφρ. Αγγελική Τσιριγώτη)