Page 101 - Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ 9

101
Η ανάπτυξη και η καθιέρωση μιας νέας τεχνολογίας συνοδεύονται από δύο κατηγορίες
ζητημάτων. Το πρώτο αφορά το επιστημονικό: Η επιστήμη ασχολείται με την κατανόηση
του κόσμου στον οποίο ζούμε, καθώς και με τις αιτιατές σχέσεις οι οποίες μορφοποιούν
τον κόσμο. Το δεύτερο ζήτημα αφορά το ηθικό θέμα: Η Ηθική, και ειδικότερα η
Καθηκοντολογική Ηθική, αντίθετα με την επιστήμη, ασχολείται με εκείνα που
οφείλουμε ή δεν οφείλουμε να κάνουμε. Μια διάσταση εμφανής από μια πρώτη ματιά
που ουσιαστικοποιείται με το παράδειγμα της ατομικής βόμβας: Οταν π.χ. ρώτησαν
τον Οπενχάιμερ γιατί κατασκεύασε την ατομική βόμβα, εκείνος απάντησε: «Αν είσαι
επιστήμονας είναι καλό να γνωρίζεις πώς λειτουργεί ο κόσμος». Δεν ήταν βέβαια καλό
για τους χιλιάδες κατοίκους της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι που πέθαναν από τις δύο
ατομικές βόμβες οι οποίες έπληξαν τις πόλεις τους, φέρνοντας και τον Ψυχρό Πόλεμο,
ενώ η διάσπαση του ατόμου έχει πάμπολλες ειρηνικές εφαρμογές.
Σε ανάλογο τόνο, τον περασμένο αιώνα, είχαμε επίσης πολλές καταστρατηγήσεις των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με τη συχνή παραβίαση του σχετικού με την ιατρική πράξη
Κώδικα της Νυρεμβέργης, όπως δοκιμές εμβολίων σε φυλακισμένους ψυχιατρικών
φυλακών, σε νέγρους κ.ά., με τον βιοδεσποτισμό των ναζιστών και την άνθηση της
Ευγονικής η οποία διδασκόταν ως το 1945 στα καλύτερα πανεπιστήμια. Οι βιοηθικές
όμως παραβιάσεις σήμερα συνεχίζονται σε ένα άλλο επίπεδο, πιο μαζικό, πιο
επικίνδυνο, πιο βασικό: Με την κακή εφαρμογή ορισμένων γενετικών νεωτερισμών,
οι οποίοι αφορούν λ.χ. τον γενετικό επανασχεδιασμό της ζωής, όπως τα παιδιά κατά
παραγγελία• την πιθανή γονιδιακή θεραπεία στη γεννητική σειρά• την «αναζητούμενη»
κλωνοποίηση ανθρώπων που παραβιάζει θεμελιώδεις ηθικές αρχές οι οποίες διέπουν
την αναπαραγωγή, τον σεβασμό του ανθρώπου και την προστασία του γενετικού του
υλικού• την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή σε γυναίκες πέραν των ορίων τεκνοποίησης
παραβιάζοντας έτσι τα δικαιώματα των παιδιών• την εμπορευματοποίηση της
γονιδιωματικής γνώσης διά των ευρεσιτεχνιών κ.ά.
Βιοηθική, μια άλλη επιστήμη
Οι αντιστάσεις όμως που εγείρονται από τις βιοηθικές προσεγγίσεις ενοχλούν πολλούς:
Άλλους διότι εμποδίζονται να αποβλέπουν στην αισχροκέρδεια και άλλους που δεν
κατανοούν τους κινδύνους μιας ανεξέλεγκτης γενετικής μηχανικής με τις σημερινές
δυνατότητές της. Το αποτέλεσμα είναι να ακούγονται απόψεις ότι η Βιοηθική λειτουργεί
σαν τροχοπέδη στην επιστημονοτεχνολογική πρόοδο! Η αλήθεια, όμως, είναι ότι η
Βιοηθική είναι ένα νέο διεπιστημονικό γνωσιακό αντικείμενο που ασχολείται με την
αξιολόγηση της συμπεριφοράς και των πράξεων του ανθρώπου προς την κατεύθυνση
να μην εμποδίζονται οι ευεργετικές εφαρμογές της νέας γνώσης και να περιορίζονται
οι κίνδυνοι από την αλόγιστη, βεβιασμένη και ανεξέλεγκτη εφαρμογή της. Δεν είναι
δηλαδή οδόφραγμα, όπως θέλουν να την παρουσιάσουν μερικοί για δικούς τους λόγους.
Έναπαράδειγμααφοράτηχρήσητηςνέαςγνώσηςαπότηχαρτογράφησητουγονιδιώματός
μαςλ.χ., καθώςμπορεί νααξιοποιηθείσεπολλάπεδίαβασικήςκαι εφαρμοσμένηςγνώσης
(στη γονιδιακή θεραπεία π.χ.), αλλά είναι εύκολο να παραβιαστούν και τα ανθρώπινα
δικαιώματα από εργοδοτικούς και ασφαλιστικούς οργανισμούς. Άνθρωποι με «ιδιωτικά
πιθανά δυνητικά» γενετικά μειονεκτήματα μπορούν να περιθωριοποιηθούν λ.χ. και
να υποστούν το τίμημα του γενετικού ρατσισμού, του γενετικού «Καιάδα». «Ιδιωτικά
διαγνωστικά γονιδιωματικά κέντρα του εξωτερικού» ήδη «πουλούν» ατεκμηρίωτες εν
πολλοίς γνωματεύσεις για πάσης φύσεως γενετικούς κινδύνους, με τη βεβαιότητα όμως
να περιορίζεται, επί του παρόντος, σε ελάχιστες περιπτώσεις ασθενειών. Ο καθένας μας
όμως έχει κάποιο γενετικό μειονέκτημα• και αν υιοθετηθεί η οπτική του μελλοντικού